«Το φαινόμενο του καλού μαθητή»

Απριλίου 24, 2021

Της Νατάσσας Γκόγκου,

Κάνε εικόνα το εξής. Έχεις μία εργασία για το σχολείο. Είσαι καλός μαθητής και δεν σε χαλάει να είσαι ο αγαπημένος των καθηγητών. Ψάχνεις, γράφεις, σβήνεις, ξαναγράφεις. Παραδίδεις μια ολόσωστη εργασία. Είσαι ικανοποιημένος με τον εαυτό σου. Θα έλεγες ίσως ότι έκανες και την καλύτερη εργασία. Την επόμενη μέρα στην τάξη η καθηγήτρια ανακοινώνει πως βαθμολόγησε τις εργασίες. Λέει πως μία ειδικά ήταν άψογη. Υποδειγματική. Και θα την δείξει στην τάξη. Δεν είναι η δική σου. Δαγκώνεσαι, γιατί όντως είναι μια τέλεια εργασία. Ζηλεύεις λίγο μέσα σου. Θα έπρεπε να διαβάζει τη δική σου εργασία τώρα. Η δική σου εργασία, όμως, δεν έχει φωτογραφίες και ζωγραφιές στις άκρες. Δεν έχει ωραία χρώματα και τσαχπίνικα σχεδιάκια. Μα πώς δεν το σκέφτηκες? Στις καθηγήτριες αρέσουν κάτι τέτοια. Και έρχεται η επόμενη εργασία. Τώρα λες ‘Θα τους δείξω εγώ’.

Δυστυχώς, το μικρό μας παραμυθάκι θα πρέπει να διακοπεί κάπου εδώ. Γιατί εδώ είναι το σημείο που σκέφτεσαι ‘Τι θέλει να πει ο ποιητής;’. Πολύ καλή παρατήρηση. Ας απαντήσουμε λοιπόν με ένα παράδειγμα. Ή και παραπάνω.

Σκέψου. Πέρυσι όλος ο πλανήτης μιλούσε για τα ‘Παράσιτα’. Και δεν μιλούσε απλά, έδινε και το ένα βραβείο μετά το άλλο. Και έρχεται η φετινή χρονιά, και ανάμεσα στις ταινίες- φαβορί, ακόμη μία κορεάτικη ταινία που θίγει ένα ταξικό ζήτημα. Ναι, μιλάμε για το ‘Μινάρι’.

Πάμε για ένα ακόμη παράδειγμα. Μέσα σε ένα μήνα βλέπεις και τις τέσσερις σεζόν του ‘The Crown’, όπως και όλος ο καραντινιασμένος και κλεισμένος στα σπίτια του κόσμος. Δεν περνάνε λίγοι μήνες από το τέλος της 4ης σεζόν και μας σερβίρεται σε έναν φρεσκογυαλισμένο ασημένιο δίσκο το ‘Βridgerton’. Και αυτά από τα πιο πρόσφατα.

Το 2013 κυκλοφορεί το ‘Gravity’. Το διάστημα και το βαθύτερο νόημα παντρεύονται σε μία αλληγορική, και γενικά διθυραμβική, ταινία. Και πάει στα Oscars. Την επόμενη χρονιά, το 2014, ο κόσμος συνταράσσεται με τον Matthew McConaughy στο ‘Interstellar’. Ξανά εδώ το δίπτυχο του διαστήματος και του μυστηρίου της ανθρώπινης ύπαρξης. Και ούτε κατά παραγγελία, την επόμενη χρονιά ένας Matt Damon να πασχίζει να μείνει relatable στο ‘The Martian’. Άρχισες να διακρίνεις το μοτίβο;

Πάμε λίγο πιο παλιά. Το 2011ξεκινά η αμερικανική σειρά ‘Homeland’. CIA, κατασκοπεία, Ισραήλ, τρομοκρατία, Αμερική και οι φανταστικές σχέσεις της με την Ανατολή. Δεν αργεί η ιδέα αυτή να ακολουθήσει και αυτή το φαινόμενο. Με όχι μία, αλλά δύο ταινίες. ‘Argo’ του 2012 : η CIA καταφέρνει να διασώσει αμερικανούς από την Τεχεράνη. Μία φανταστική, επίσης, χρονιά για τον Ben Affleck. Φαίνεται να λειτουργεί η συνταγή μας. Την ίδια χρονιά, όμως, και η Jessica Chastain είναι σε αποστολή σύλληψης του Οσάμα Μπιν Λάντεν στο, κατά πολλούς υποτιμημένο, ‘Zero Dark Thirty’. Και αυτό δεν τα πήγε άσχημα, με την Chastain να φτάνει μέχρι και τα Golden Globes.

Σαν τη μόδα στα ρούχα, σαν τη μόδα σε πολλά άλλα, έτσι και στον κινηματογράφο. Προκύπτει μία νέα ιδέα, μία νέα ιστορία, ένας νέος κόσμος που περιμένει να αφηγηθεί, και σαν ‘domino effect’ ένας- ένας οι σεναριογράφοι απομυζούν κάθε πιθανή εκδοχή αυτού του κόσμου. ‘Πώς θα κάνω το ίδιο, αλλά καλύτερα;’. Αυτό φαίνεται να είναι το μότο. Γιατί πάντα πονάει που η δασκάλα δεν διάβασε τη δική σου εργασία.

Έχουμε άπλετο χρόνο στα χέρια μας, οπότε ας σκεφτούμε λίγο ακόμα. Τι δείχνει αυτό το φαινόμενο; Αυτή η συμπεριφορά; Ας μην μείνουμε στο επιφανειακό ‘Θέλω να πάρω κι εγώ βραβεία’, σαν ένα άλλο ‘Θέλω να γίνω χαλίφης στη θέση του χαλίφη’. Μπορούμε καλύτερα από αυτό.

Θα σου πω την δική μου ιδέα κι εσύ πες μου αν συμφωνείς. Μπορούμε και οι δύο να συμφωνήσουμε πως ζούμε σε έναν ολοένα και πιο περίπλοκο κόσμο. Μία φορά και έναν καιρό, διάβασα ένα υπέροχο άρθρο που ανέλυε γιατί τα θρίλερς δεν μας τρομάζουν πια. Θυμάμαι να εξηγεί πως ζούμε σε έναν κόσμο, όπου κυκλοφορούν ταινίες και θρίλερς και βιντεοπαιχνίδια με ιλιγγιώδη ταχύτητα, το ένα πιο ακραίο και ωμό και δουλεμένο από το προηγούμενο. Και κάπου μέσα σε όλον αυτόν τον οχετό εμείς απευαισθητοποιούμαστε. Η πραγματική πρόκληση ενός νέου θρίλερ είναι να καταφέρει εν τέλει να μας τρομάξει. Κάπως έτσι θεωρώ πως εφαρμόζεται και το ‘φαινόμενο του καλού μαθητή’ στον κινηματογράφο. (Και όχι μόνο).

Ταινίες κυκλοφορούν κάθε μέρα. Πιο πολλές απ’ όσες προλαβαίνεις να επεξεργαστείς, να ευχαριστηθείς και να αφομοιώσεις. Όμως ελάχιστες από αυτές θα πάρουν το αγαλματάκι τους. Οπότε αυτό που πρέπει να κάνεις εσύ, ως σεναριογράφος/ σκηνοθέτης/ παραγωγός είναι να πάρεις μία πετυχημένη συνταγή, να την αλλάξεις, να βάλεις τη δική σου πινελιά και ιδού. Μία ταινία που γεμίζει τις αίθουσες. Είναι πραγματικά πρόκληση για έναν δημιουργό να πρέπει να ψυχανεμιστεί τις απαιτήσεις, να ακούσει τη μάζα πριν καν αυτή μιλήσει, να πιάσει τον παλμό της χρονιάς. Ειδικά όταν δεν είσαι ο μόνος που παλεύει γι’ αυτό εκεί έξω. Το μόνο που χρειάζεται είναι μία αφορμή. Ένα καμπανάκι. Μία καλύτερη εργασία.

Αλλά ας μη το δούμε ως αρνητικό. Μόνο αρνητικό δεν είναι η τέχνη να γεννάει τέχνη. Μία ιδέα να οδηγεί σε μία άλλη. Μην ξεχνάμε ότι με αυτόν τον τρόπο πήραμε σπουδαίες ταινίες και σειρές στα χέρια μας. Οπότε, όταν η καθηγήτρια διαβάσει την εργασία αυτού του συμμαθητή σου που ποτέ δεν κατάφερες να χωνέψεις, αφού έχεις διαβάσει αυτό εδώ το μικρό ουρανοκατέβατο κειμενάκι, χαμογέλα από μέσα σου. Γιατί εσύ ξέρεις.